ŞİİRLERLE YÖRESEL SÖZLÜK
Coranalı şu günlerde Yöresel Sözlüğü yazarken, esinlendiğim bir durumda, yöresel kelimelerden şiir yazabilirmiyim dedim işe başladım. Şair değilim. Uzun uğraş sonucunda ilk defa kendime göre bir şiir yazdım. Umarım beğenirsiniz.
Şiirlerle Yöresel Sözlük
DİYORLAR BİZDE
1- Ya kısmet diyerek, yaz kalem dedik
Acemiye çırak diyorlar bizde
Sözcüklerle özümüzü demledik
Yolumuza Tarık diyorlar bizde
2- Çamaşır yıkama sopası tokaç
Bakırdan su taşıma kabı, bakraç
Damızlık koyunlara denir anaç
Acıkmaya osmak diyorlar bizde
3- Ağaç beşiklerin yatağı köbe
Mertek altındaki ağaçlar, dökme
Kuzuların yer yatağına, eşme
Ağaç çiviye çeçik derler bizde
4- Tane, dene; dal çekeceği, geroğ
Banyo, çağ;hamur kazıyıcı, gazoğ
Gürgen ,meşe; ateş alevi, yaloğ
Az güneşe alamuk derler bizde
5- Başarımız için atarız aşıh
Tekne dibi hamura denir, gasmuh
İçi boş goruh, fide yolu garıh
Azıcığa eccük diyorlar bizde
6- Ot kazıma işlerine yüleme
Zayıfa aruh; dağınağa, pecmürde
Tatsıza sasuh; pörsüme, sölpüme
Yazma yada bürük diyorlar bizde
7- Başıbozuk olanlara sotabiç
İşte, aha; ladin sıvısı iliç
Viladaya partuç, yumruğa zıngıç
Çok çabuğa şırpadak diyorlar bizde
8- Ağaçtan yapılan çanağa tirki
Altı geniş olan entari peşli
Sağlama gavi, havuca pürçekli
Dağ armuduna çörtük derler bizde
9-Cahil e,cahal denir,sığıra mal
Süt veren malların yiğeceği, yal
Fasulye sırığına denir çangal
Fidana cınnuh diyorlar bizde
10- Bulaşık suyunun ismi yayhantu
Şakacı mugallit; meyil, ahuru
Eylüle ıstavrut; arazi, yazu
Ergen kuzuya şişek derler bizde
11- İyi patetes, purtul; şansa, ıhbal
Yetim kuzu ekti; sığırlara mal
Çirkine yiğrençi; kızılcık, zoval
Evde kalmışa galuk derler bizde
12- Emziksiz su kabına denir güğüm
Geceleyin, koyun yaylımı örüm
Bakımsıza zefil; dosdoğru, süğlüm
Güçsüzlere cürük diyorlar bizde
13- Yolumluk ekine diyorlar gıtan
Bulgur değirmenin ismi seten
Lahanaya kelem, boz tarla hozan
Büyük kazana girge derler bizde
14- Dişsizlere kemçük; parlak, ayıntap
Gürbüze pampal; çamaşır, esbap
Katmere fetil, hevesli şabap
Işıklarada şavk diyorlar bizde
15- Baklalara pağla; balçığa çorah
Budama, asartma; sahiye, essah
Güz çifti dondurma, genişe foltah
Bir avuça,bi gısım derler bizde bizde
16- İmece yemeklerine ferfene
Sakız tornavidasına ecene
Derideki kızarığa ürfiye
Sivri talaşa gıymuh derler bizde
17- Zincir gergisinin adı buraşan
Sürütme ağacına denir koşan
Tarlayı düzleyen alete tapan
Kabağın içine şelek derler bizde
18- Hayrete, vıy ana; yiğecek, azıh
Giysiye, uruba; ayrana gatıh
Rasgele, uzluma; düz taşa gaylıh
Kargaşaya celbeşük derler bizde
19- Kısa an ,biçala; halaya bibi
Şaşırma, vıy ana; zayıf, eğreti
Sakınma, soypunma; çek çek, gelberi
Kompostoya soğukluk derler bizde
20- Kısa yola kese, çalı seti, çit
Sedye, gecgere; et suyuna tirit
Dantele, tentene; meşeye pelit
Kelebeğe kepenek, derler bizde
21- Zahire, zahra; parasıza cıbır
Paltoya aba; geçen yıl bıldır
Yayla yeri oba, divana sedir
Büzgüye de vezek diyorlar bizde
22-G übreye kerme; az gören göz, beloğ
Kaynak göze; taraklı çekiç, dişoğ
Yem, alaf; Bileyi ayarı gloğ
Kırışığa börtük diyorlar bizde
23-Sebze bahcesinin adıdır bostan
Beceriksiz, cudam; yaşıtlar, akran
Herhalde, ellehem; ne çabuk, haçan
Köşelere göcek diyorlar bizde
24Kovaya sitil,yağ kabına külek
Kollu testereye denir zembelek
Yem yeri behni, kıskanca haset
Çok aza bi gıdım diyorlar bizde
25- Düğmelere kopca, cüzdana çıhı
Üşümeye buyma, gevşeğe salhıı
Sığ yer, yoha; sırtımıza yağannı
Büyük keleklere doğul derler bizde
26- Rekabete aşıh, gurura kibir
Bol olan foltah, havluya peşkir
Yağ kabına sağrah; kevgigir, ilistir
Noksana da gedük diyorlar bizde
27- Ayol yerine, gı; sancı, dikilgen
Filize ışkın, iltihaba irin
Zayıf, yelatığı; az önce, demin
Issız köye azaplık derler bizde
28- Hamur örtülerinin adı dastar
Kaş göz işaretine denir ışmar
Atı kazığa bağlayan ip, yular
Pişmiş buğdaya hedik derler bizde
29- Islanmışa, sırılsıklam zirzibit
Kavrulmuş buğdayların adı, gavut
Sütten yapılan yiğeceğe tavşut
Raflara da terek diyorlar bizde
30- Boşlukta kalma haline muallâk
Göğnümüş armutlara karadalak
Höşül,ezilmiş;güldürene matrak
Öğrenci önlüğün süfer dir bizde
31- Yoğurda, süte, ayrana ağdamla
Çatı altı sırıklara cablama
Anlaşamayan köpekler, arbaza
Sesizceye gıssadak derler bizde
32- Hayvanı sırayla gütmeye, keşik
Ekmek için açılmış hamur, gilik
Boynuzu olmayan sığıra kölük
Sisli nemli havaya kükrek derler bizde
33- Demir çiviye mıh; rezil, ilezir
Kalın kütük, garuh; yüz rengi nevir
Abtallara aluh, gurura kibir
Sonlara pörçük diyorlar bizde
34- Dişi düşmüş yaşlı koyun marıya
Ekmekli, etsulu yemek papara
Yufka açmada lazım una, uğra
Su çanağına yalak derler bizde
35- Tekerilerin ağaç kısmına hasbut
Üççatallı dirgen adı anadut
Ladin, karaköknar; beze, çaput
Hamileye yerikli derler bizde
36- Kar kızağı gayhı, kayına gürgen
Kısır koyuna yoz; oturak, sekmen
Ev duvarı çamdu, yele biçilgen
Şubata da gücük diyorlar bizde
37- Nisan ayı abrul; kulübe, sayvan
Rasgele, ıhbal; er’e hitap, lan
Salona hayat; sarılmış ip, sırçan
Sürülmüş tarlaya herk derler bizde
38- Harmanda elenmemiş zahire, çec
Tahtadan yapılmış sedir tahtamaç
Lastik ayakkabıya denir pilaç
İri samana kesmük derler bizde
39- Hamileye yüklü; mutlu, bahtulu
Dengesize, sulu; kör bıçak, namtu
Yuvarlak değermi, gergiye olu
Sığır tüccarı da celep dir bizde
40- Liramızın yüzde birine kuruş
Mısır lapasının adıdır, yağlaş
Olgun meyveye , diyorlar göğnümüş
Sınır tümseğene, tump derler bizde
41- Tırmıkla, otu toplamak, dırımak
Çok bola zebil; ağaç kökü, cıymak
Değirmende suyu kesen savacak
Tam döşemesi de dizek dir bizde
42- Meh, aldır; giysiyi tutan asacak
Sincap, teyin; manda yavrusu,balak
Ot için çevrilmiş yerlere bağlak
Harman yeri de dönecek dir bizde
43- Yaylada koyun sürüsüne pönnek
Ahırın taban döşemesi mertek
Bebeğin beşik kuşağına yörek
Saban kazgıcıda cemek dir bizde
44- İştah, mada; hamur çorbası omaç
Doğmaya, çavma; karışığa, harıç
Lakap, ayama; soslara soharıç
Çok yorulmak kelezleme dir bizde
45- Dik çakılan setlere dikdaraba
Anlaşan köpeklere denir hampa
Doğurmayan sığırlara kezyarma
Oturak kütüğü kütmek dir bizde
46- Öküzleri eğlersin, dersen oo oha
Boyunduruk kırdırırsın, desen oha
Şşş, sus dur; belalıya derler soyha
Karşı mahalle öteğçe dir bizde.
47- Sap, ekindir, nalbant çekici nalçan
Sekiz kilograma derler batman
Hayvan otlağı, yaylım; anız,hozan
Meşe filizine purç derler bizde
48- CIzz, yanarsın; kıpırdama, ırganma
Köpeğin boynundaki demir, hızma
Hı, evet, toprak kazıcısı kazma
Dop doluya, silme diyorlar bizde
49- Cıh, hayırdır, gelişmeye ünelme
Koyun, kuzu birleşmesi emişme
Ezilmiş, kurumuş armuda dövme
Sinsi insanlar sinece dir bizde
50- Hızlı yöğrük, eğreltiye hılımat
Uyuşuğa simbil, kaçmaya, poymak
Çelimsiz, hınız, şakacıya mazak
Yüz sekline çıpar diyorlar bizde
51- Sipsi, düdük; çekinmeye tirsinme
Leş, üleş; ani kalkışma yekinme
Koşturarak bıktırmaya yeldirme
Suyu çıkmış yoğurt süzme dir bizde
52- Beksimet, kuru ekmek; katmer, bükme
Serin yere yelke, korkmaya ürkme
Sef, yanlış; korkup, kaçmaya tezikme
Çok dökülmüş meyve sergen dir bizde
53- Sözünde durmayan kişi, yalama
Köpeklerin kavgasına dalaşma
Duvar,peğ , ek yapmaya yamama
Orman kesim yeri, Makta dır bizde
54- Gıt, az; kurutulmuş armut, böremüt
Hayvanın, ahır boyun bağı hengilt
Köpeğe it, halkalı çivi cıngırt
Duvar temeline, him derler bizde
55- Nem, ıba; Yatak dolabına yüklük
Tavuk yumurtlama yerine pinnik
Eldivene ellik, sabuna,kirtik
Uçuruma da keh diyorlar bizde.
56- iki yaşındaki sığıra,yaşar
İlk süte, avuz, sıcak yere dundar
Kan akmayan ölüme denir mundar
Çul un desenlisi cecim dir bizde.
57- Öküzün, can yakan çivisi mudul
Boyun bükmeyen, yayla otu gırtıl
Mısırdan yapılmış yemeğe haşıl
Karın sancısına burulgan dır bizde
58- Güneşte kuruyan fasulye kapçuk
Suyu çok kullanırsan olur kıtlık
Kısa boylu olana denir tırık
Ağaç kilitler,çevirgeç dir bizde
59İç içe geçmişe diyorlar püsür
Sürekliye pasa, pisliğe gübür
Vücudun yan tarafı böğür
Ladin fidanları, çotur dur bizde
60- Çağırırken ,geh geh; kovarken heşt, heşt
Gel gel derken meh, meh; kovarken oşt, oşt
Haylarken deh,deh; geri gitte höst höst
Mal a, it e, at a söylenir bizde
61- Öterim gıt gıt gıdak,gıggam sıcak
Yalan söylemiyorum gelde bir bak
Gıggamı yemeyen aptal, avanak
Kuluçka halime gulk derler sizde
62-Binek atı oturağına eğer
Yük atlarının oturağı semer
Çiftciye denir rençber,kuvvete fer
Hamile ata kulun derler bizdediyorlar
63Herişe burnunu sokana kizir
Gıç,diz dir;korkutursan derler andır
Bi çala,çok kısa;gurura,kibir
Densize holasa diyorlar bizde
64- Bulgur pilsvına tat veren,cücül
Birbirinr karışmaya hölhöşül
Yamuk yumuk,yangıl;pisliğe gübür
Düzensize garsamba derler bizde
Dızıraktan kaçmaya büküleme
Sığır çiftleşmesine öğürseme
Güneşte kurutulmaya günneme
El çırpmaya cıppan diyorlar bizde
Gün yüzü görmemiş sözlerimiz var
Gurbeti yurt eden gizlerimiz var
Nesilden nesile izlerimiz var
Şivemize kültür diyorlar bizde
Kadir Aksu diyor şair değilim
Yeşilyurt’um kadar Yeşilceliyim
Mesudiye sevdam Ordu da ilim
Okumuşa alim diyorlar bizde
Bu şiir 119 kıtadır.Tamamı Maziden Bir Damla kitabımda mevcuttur.
23 Nisan 2020
Kadir AKSU
